Szkody górnicze to uszkodzenia lub negatywne zmiany w środowisku, budynkach, infrastrukturze lub gruntach, które powstały w wyniku działalności górniczej — np. wydobycia węgla, rud metali czy innych kopalin. Są one wynikiem m.in. osiadania terenu, pękania murów, zalewania piwnic, deformacji dróg czy zniszczeń upraw. Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać odszkodowanie za szkody górnicze?
Szkody górnicze – czego mogą dotyczą?
Rodzaje szkód górniczych można podzielić na kilka kategorii w zależności od ich charakteru i obszaru, którego dotyczą. Najczęściej występujące typy szkód to:
Szkody budowlane (w budynkach i budowlach), które powstają w wyniku przemieszczeń gruntu i osiadania terenu. Mogą to być pęknięcia ścian i fundamentów, a także deformacje konstrukcji dachów, stropów, podłóg. Ponadto mogą to być skutki mniej oczywiste, takie jak problemy z otwieraniem okien i drzwi czy odkształcenia schodów.
To nie wszystko, szkody górnicze mogą dotyczyć również powierzchni gruntu, co może prowadzić do obniżenia wartości działki.
Przykłady:
- osiadanie terenu (zapadanie się ziemi),
- powstawanie zapadlisk i szczelin,
- zalewanie terenów wodami gruntowymi,
- zmiana nachylenia powierzchni (uskoki, garby).
Szkody wodne (hydrogeologiczne) to zmiany w poziomie i jakości wód gruntowych spowodowane działalnością górniczą. Ich skutki to między innymi podtopienia piwnic i budynków, wysuszenie studni lub ich zanieczyszczenie, zmiana kierunku przepływu wód podziemnych, degradacja gleby w wyniku zmiany wilgotności.
Czy szkody górnicze mogą dotyczyć też infrastruktury?
Szkody górnicze obejmują nie tylko uszkodzenia budynków mieszkalnych czy terenów uprawnych, ale również infrastruktury technicznej takiej jak drogi , chodniki, sieć energetyczna i wodociągowa. Najczęściej spotykane to pęknięcia nawierzchni i chodników, uszkodzenia rur wodociągowych i kanalizacji, ale także uszkodzenia torów kolejowych.
Odszkodowanie za szkody górnicze dla rolnika
Rolnicy, których gospodarstwa ucierpiały na skutek szkód górniczych najczęściej zmagają się z takimi problemami jak:
- degradacja użytków rolnych (np. zalania, osuszenia),
- spadek plonów i zmiany w strukturze gleby,
- zanik naturalnych zbiorników wodnych (stawów, cieków),
- przesuszenie lub zniszczenie roślinności.
Jakie kroki należy podjąć w przypadku wystąpienia szkód górniczych?
Zgodnie z przepisem art. 144 ustawy właściciel nieruchomości (oraz odpowiednio inne podmioty zagrożone ruchem zakładu górniczego) nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, który jest prowadzony zgodnie z ustawą. Może on jednak żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody. Co to oznacza? Poszkodowany może wnioskować o odszkodowanie za szkody górnicze w formie pieniężnej lub naprawy uszkodzeń spowodowanych przez działalność kopalni.
Podstawą ubiegania się o odszkodowanie są przepisy ustawy Prawo geologicznego i górniczego (Dz.U. z 2023 r., poz. 633 z późn. zm.), na mocy których przedsiębiorstwo górnicze ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, co oznacza, że nie trzeba udowadniać winy kopalni – wystarczy wykazać związek przyczynowy między działalnością górniczą a szkodą.
Kto może ubiegać się o odszkodowanie za szkody górnicze?
O odszkodowanie za szkody górnicze mogą ubiegać się zarówno właściciele nieruchomości, jak i ich najemcy. Ponadto w przypadku szkód w uprawach czy dotyczących budynków gospodarczych o rekompensatę mogą starać się również rolnicy. Natomiast jeśli szkody górnicze dotyczą infrastruktury publicznej uprawnione będą jednostki samorządu terytorialnego, np. gmina.
Warto również pamiętać, że osoby które dopiero planują budowę na terenach mogą natomiast starać się o zwrot dodatkowych kosztów poniesionych na zabezpieczenia przed szkodami górniczymi, które mogłyby mieć miejsce w przyszłości.
Odszkodowanie za szkody górnicze krok po kroku
Proces ubiegania się o odszkodowanie za szkody górnicze składa się z kilku etapów, do których należą:
- Zgłoszenie szkody do przedsiębiorstwa górniczego (np. Polska Grupa Górnicza S.A., Jastrzębska Spółka Węglowa S.A.).
- Oględziny przeprowadzone przez komisję kopalni.
- Wycena szkody i propozycja odszkodowania lub naprawy.
- Jeśli poszkodowany się zgadza – następuje wypłata odszkodowania lub remont.
- Jeśli poszkodowany się nie zgadza – można:złożyć reklamację, wszcząć postępowanie sądowe.
Wyczerpanie polubownego trybu dochodzenia odszkodowania od przedsiębiorcy górniczego jest konieczne, by móc wystąpić na drogę sądową w sytuacji, gdy proponowane przez kopalnię odszkodowanie nas nie zadowala.
Należy również pamiętać, że szkody górnicze przedawniają się z upływem 5 lat od dowiedzenia się o szkodzie. Długość okresu przedawnienia jest identyczna bez względu na to, czy poszkodowanymi są osoby fizyczne czy osoby prawne, jak również czy są to konsumenci czy też osoby prowadzące działalność gospodarczą.
Warto wiedzieć również, iż Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4.08.2010 r. stwierdził, że zarówno czynności podejmowane przez poszkodowanego przed przedsiębiorcą (np. wezwanie do zapłaty) nieobjęte postępowaniem ugodowym, jak i czynione w ramach takiego postępowania, nie przerywają biegu przedawnienia. Do skutecznego przerwania biegu przedawnienia konieczne jest więc wystąpienie z pozwem przeciwko przedsiębiorcy górniczemu.
W każdym przypadku prowadzenia rozmów z kopalnią, warto otrzymaną propozycję ugody w zakresie naprawienia szkód górniczych skonsultować z prawnikiem wyspecjalizowanym w prowadzeniu spraw tego rodzaju. Możliwość zweryfikowania oferty ugody, jak również kompleksową pomoc prawną w zakresie obsługi roszczeń z tytułu szkód górniczych zapewnia Krajewska i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp.k. z siedzibą w Katowicach.
Autor: Adwokat Ewa Kiszka-Piecha