Przedawnienie roszczeń szkód górniczych to zasada wynikająca z przepisów prawa, która pozwala osobie zobowiązanej do naprawienia szkody odmówić spełnienia roszczenia, jeśli minął przewidziany prawem termin. Oznacza to, że po upływie tego terminu osoba poszkodowana (wierzyciel) traci możliwość dochodzenia roszczenia przed sądem, choć samo zobowiązanie nadal istnieje. Aby skorzystać z przedawnienia, dłużnik – czyli podmiot zobowiązany do naprawienia szkody – musi powołać się na ten zarzut. Kiedy przedawniają się roszczenia dotyczące szkód górniczych?
Przedawnienie roszczeń szkód górniczych – od kiedy jest liczone?
Termin przedawnienia roszczeń dotyczących szkód górniczych zaczyna się liczyć od dnia, w którym osoba poszkodowana dowiedziała się o szkodzie. Choć nie wynika to wprost z przepisów, właśnie ta data jest przyjmowana jako początek przedawnienia. To poszkodowany musi udowodnić, kiedy się o niej dowiedział – taki obowiązek wynika z tzw. zasady ciężaru dowodu. Co ważne, jeśli ktoś przez dłuższy czas nie miał świadomości, że doszło do szkody (na przykład mieszkał za granicą i nie wiedział o szkodzie powstałej w Polsce), to przedawnienie jeszcze nie zaczyna obowiązywać.
Szkody górnicze – jak długo można dochodzić roszczeń?
Dla szkód powstałych przed 1 stycznia 2012 r. obowiązywał krótszy, 3-letni termin przedawnienia, liczony od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o tym, kto ją spowodował.
Obecnie – zgodnie z art. 149 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze – wszystkie roszczenia odszkodowawcze (uregulowane w dziale VIII tej ustawy) przedawniają się po 5 latach od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie.
Termin ten jest taki sam dla wszystkich – niezależnie od tego, czy poszkodowany jest osobą fizyczną, prawną, prowadzi firmę czy nie. Nie ma też znaczenia, jakie są okoliczności sprawy – np. jak duża była wina sprawcy, jakiego rodzaju szkoda powstała czy czyjaś zdolność do podejmowania decyzji prawnych. Termin 5 lat jest stały i niezmienny.
Co może przerwać bieg przedawnienia roszczeń szkód górniczych?
Do działań, które mogą przerwać bieg przedawnienia roszczeń, należy zaliczyć szczególnie:
1. Wniesienie pozwu przez osobę uprawnioną (tę, która ma prawo złożyć pozew) przeciwko osobie odpowiedzialnej za naprawienie szkody. Ważne jest, że pozew może zostać złożony do sądu, który jest odpowiedni zarówno pod względem miejsca, jak i przedmiotu sprawy.
Zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 Kodeksu cywilnego, przerwanie biegu przedawnienia następuje, gdy pozew został skutecznie wniesiony. Jeśli jednak powód (osoba składająca pozew) dochodzi tylko części roszczenia, wniesienie pozwu nie przerywa przedawnienia w odniesieniu do tej części roszczenia, która nie została objęta pozwem. Przerwanie przedawnienia rozszerza się na całość roszczenia dopiero po rozszerzeniu powództwa. Skutki przerwania przedawnienia mogą zostać cofnięte w przypadku:
- Zwrotu pozwu (art. 130 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego).
- Cofnięcia pozwu, co prowadzi do umorzenia postępowania (art. 203 § 2 i art. 355 KPC).
- Umorzenia postępowania zawieszonego w pierwszej instancji, chyba że zawieszenie było na mocy przepisów dotyczących zawieszenia postępowania (art. 182 § 2 KPC).
2. Uznanie roszczenia – zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 Kodeksu cywilnego, przerwanie przedawnienia następuje również, gdy dłużnik wyraźnie przyznaje, że roszczenie istnieje. Może to być np. w formie oświadczenia woli lub innego jednoznacznego zachowania dłużnika (np. wyrażenie zgody na naprawienie szkody). Przykładem może być orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2003 r. (I CKN 11/01, LEX nr 83834).
Szkody górnicze a wezwanie do zapłaty
Istnieją pewne działania, które nie przerywają biegu przedawnienia. Na przykład wezwanie do zapłaty nie przerywa przedawnienia, ponieważ nie jest to działanie podejmowane przez sąd w celu dochodzenia roszczenia. Ważne jest także to, że wezwanie do zapłaty nie ma wpływu na rozpoczęcie biegu przedawnienia.
Jak wspomniano wcześniej, termin przedawnienia zaczyna biec dopiero wtedy, gdy poszkodowany dowie się o szkodzie. Do czasu nowelizacji z dnia 30 czerwca 2022 roku, zawezwanie do próby ugodowej przerywało bieg przedawnienia. Jednak po tej dacie, zawezwanie do próby ugodowej powoduje jedynie zawieszenie biegu przedawnienia, a nie jego przerwanie. Oznacza to, że po zakończeniu próby ugodowej, termin przedawnienia biegnie dalej, ale przez czas trwania postępowania ugodowego jego bieg jest wstrzymany.
Te same zasady dotyczą sytuacji, kiedy strony są skierowane przez sąd na mediację. Mediacja również powoduje jedynie zawieszenie biegu przedawnienia, a nie jego przerwanie.
Szkody górnicze – nie pozwól, by uległy przedawnieniu
Masz prawo domagać się naprawy szkód górniczych, które wpłynęły na Twoją nieruchomość lub środowisko. Zwlekanie z działaniem może prowadzić do przedawnienia roszczeń, dlatego nie warto czekać. Znajomość swoich praw to pierwszy krok, a w ich skutecznym dochodzeniu pomoże Ci nasz doświadczony i zaangażowany zespół specjalistów.