Szkody górnicze to problem, z którym mieszkańcy Śląska i innych regionów górniczych mierzą się od dziesięcioleci. Pęknięcia ścian, osiadanie gruntu czy zalane piwnice to tylko część skutków podziemnej eksploatacji węgla. Każdy właściciel nieruchomości dotkniętej takimi zniszczeniami ma prawo do odszkodowania za szkody górnicze. Jak oblicza się wysokość rekompensaty i od czego zależy jej finalna kwota?
Odpowiedzialność kopalni a wypłata odszkodowania za szkody górnicze
Podstawą dochodzenia odszkodowania za szkody górnicze jest Prawo geologiczne i górnicze. Przepisy przewidują odpowiedzialność przedsiębiorcy górniczego na zasadzie ryzyka. To oznacza, że nie trzeba udowadniać winy kopalni – wystarczy związek przyczynowy między ruchem zakładu a powstałą szkodą. Jeżeli właściciel zgłosi roszczenie, przedsiębiorca ma obowiązek naprawić szkodę albo wypłacić pieniężną rekompensatę. Właściciel może wybrać, czy chce przywrócenia stanu poprzedniego, czy odszkodowania w gotówce.
Jak ustala się wysokość odszkodowania za szkody górnicze?
Zasada jest prosta – rekompensata powinna pokryć całość strat. W praktyce oznacza to, że odszkodowanie wylicza się w oparciu o:
- koszty naprawy uszkodzonego budynku lub gruntu,
- wartość odtworzeniową, jeśli naprawa jest niemożliwa albo nieopłacalna,
- dodatkowe koszty, takie jak osuszanie, wzmocnienie fundamentów, rekultywacja terenu czy wynajem mieszkania zastępczego.
Wysokość odszkodowania za szkody górnicze różni się w zależności od skali zniszczeń. Za naprawę pękniętych ścian można otrzymać kilka tysięcy złotych, natomiast w przypadku budynku nadającego się do rozbiórki – nawet kilkaset tysięcy złotych.
Kosztorys różnicowy – przy zabezpieczeniu przed szkodami
Oprócz klasycznego odszkodowania przepisy przewidują też możliwość żądania działań zapobiegawczych, czyli wykonania zabezpieczeń technicznych budynku, który dopiero powstaje na terenie górniczym. W takich przypadkach stosuje się właśnie kosztorys różnicowy. Polega on na porównaniu kosztów budowy obiektu w normalnych warunkach z kosztami budowy tego samego obiektu na terenie górniczym, gdzie trzeba uwzględnić specjalne rozwiązania – np. wzmocnione fundamenty, dylatacje w ścianach, elastyczne stropy czy dodatkowe izolacje.
Różnica pomiędzy tymi kosztami stanowi wysokość roszczenia, jakie właściciel może kierować do kopalni. Dzięki temu inwestor nie ponosi dodatkowych wydatków wynikających z konieczności budowania w trudniejszych warunkach geologicznych.
Rola biegłego i dokumentacji a wypłata odszkodowania za szkody górnicze
W niemal każdej sprawie konieczna jest opinia biegłego rzeczoznawcy, który ocenia zakres szkód i koszty ich naprawy albo koszty zabezpieczeń. Dlatego dokumentacja przygotowana przez właściciela ma ogromne znaczenie. Zdjęcia, rachunki za wcześniejsze naprawy, projekty budowlane czy ekspertyzy techniczne – wszystko to może stanowić dowód i zwiększyć szansę na uzyskanie wypłaty pełnego odszkodowania za szkody górnicze.
Należy też pamiętać, aby zawsze żądać pisemnego potwierdzenia przyjęcia wniosku przez kopalnię i zachować jego kopię. Brak takiego dowodu może utrudnić dochodzenie roszczeń w sądzie.
Ugoda czy proces – co wybrać?
Kopalnie często proponują ugodowe załatwienie sprawy. Dla właściciela oznacza to szybsze wypłacenie odszkodowania za szkody górnicze lub wykonanie zabezpieczeń, ale jednocześnie rezygnację z dalszych roszczeń. Warto więc dobrze przeanalizować, czy zaproponowane rozwiązania rzeczywiście pokrywają wszystkie koszty. Jeśli nie – sprawę można skierować do sądu cywilnego.
W postępowaniu sądowym wysokość odszkodowania ustala się na podstawie opinii biegłych powołanych przez sąd. Proces może trwa dłużej niż postępowanie przed kopalnią, ale w wielu przypadkach kończy się przyznaniem wyższej kwoty niż ta oferowana w ugodzie.
Najczęstsze pułapki w walce o odszkodowanie
W praktyce wielu właścicieli popełnia podobne błędy. Najczęściej zwlekają ze zgłoszeniem szkody, nie dbają o kompletną dokumentację albo nie zachowują potwierdzenia przyjęcia wniosku. Takie zaniedbania osłabiają ich pozycję w negocjacjach i mogą doprowadzić do przegranej w sądzie.
Dlatego warto działać szybko, zbierać każdy dowód i kontrolować przebieg postępowania. Odszkodowanie nie jest bowiem dobrowolnym gestem kopalni, lecz obowiązkiem prawnym, którego właściciel powinien konsekwentnie egzekwować.
Podsumowanie
Odszkodowania za szkody górnicze mają zapewnić pełne wyrównanie strat. Ich wysokość zależy od charakteru uszkodzeń, opinii biegłych i jakości dokumentacji przygotowanej przez poszkodowanego. W przypadku nowych budynków dodatkowym instrumentem jest kosztorys różnicowy, który chroni inwestorów przed kosztami specjalnych zabezpieczeń na terenach górniczych.
Kluczowe znaczenie ma terminowe zgłoszenie roszczenia i potwierdzenie jego złożenia.
Jeżeli Twoja nieruchomość została uszkodzona przez działalność kopalni albo planujesz budowę na terenie górniczym, pamiętaj o swoich prawach i domagaj się rekompensaty obejmującej wszystkie koszty.
Autor artykułu: mecenas Barbara Krajewska
Najczęściej zadawane pytania
Od czego zależy wysokość odszkodowania za szkody górnicze?
Od wielu czynników, między innymi od kosztów naprawy, wartości odtworzeniowej nieruchomości oraz dodatkowych wydatków, np. osuszania czy rekultywacji.
Czym jest kosztorys różnicowy?
To porównanie kosztów budowy obiektu w normalnych warunkach z kosztami budowy na terenie górniczym, gdzie trzeba zastosować dodatkowe zabezpieczenia.
Czy mogę wybrać formę odszkodowania za szkody górnicze?
Tak. Właściciel może żądać naprawy szkody lub wypłaty rekompensaty pieniężnej.
Jakie błędy najczęściej popełniają poszkodowani?
Zbyt późne zgłoszenie szkody, brak dokumentacji zdjęciowej i technicznej, brak potwierdzenia złożenia wniosku.